Halaman

Minggu, 11 Januari 2015

NGARUMAT BASA SUNDA (TATAKRAMA BASA BAGIAN 2)




TATAKRAMA BASA (BAGIAN 2)
 
Sampurasun!
Pedaran nu tipayun parantos dieceskeun tatakrama basa nu raket patalina sareng gaganti ngaran. Malihan dijentrekeun deuih kumaha larapna dina kalimah.
Dina pedaran ayeuna, kumaha tatakrama basa nu patali sareng pancakaki, oge larapna dina kalimah?
Titenan deui tabel kecap-kecap nu patali sareng pancakaki (edisi Januari 2015)!
Dina paguneman sapopoe, seueur keneh anu kaliru keneh enggoning ngalarapkeun kecap nu patali jeung pancakaki. Upamana bae ngalarapkeun kecap pun lanceuk, pun bojo pikeun ka batur; masangkeun kecap pun jeung kecap pikeun ka batur, upamana pun rai, pun raka, pun rama.
Kumaha larapna anu saluyu jeung tatakrama basa dina paguneman? Mangga urang sami titenan paguneman ieu!

Bp. Sobarna
:
Sampurasun, Mang!
Mang Sukria
:
Rampes, Aeh geuning Bapa Sobarna! Mulih ti mana Pa?
Bp. Sobarna
:
Eta, Mang wangsul ti alun-alun. Ngajagjagkeun suku, rada rarengkeng puguh ge.
Mang Sukria
:
Geuning nyalira wae. Henteu sareng geureuha?
Bp. Sobarna
:
Ah, sorangan we. Pun Bojo keur saksak-siksik keneh di dapur. Ari Mamang keur naon aya di apotek?
Mang Sukria
:
Numawi bade meser landong kanggo pun anak.
Bp. Sobarna
:
Nya kunaon kitu tuang putra teh?
Mang Sukria
:
Saur pun lanceuk nu kaleresan mantri mah gejala flu. Rupina wireh aya parobihan cuaca Pa.
Bp. Sobarna
:
Nya muga-muga we enggal damang! Hayu atuh Mang!
Mang Sukria
:
Amin! Hatur nuhun pidu’ana, Pa!

Sabada nitenan paguneman di luhur, aya dua ragam basa nu digunakeun, nyaeta basa loma jeung basa lemes pikeun ka batur. Mang Sukria mah ngagunakeun basa lemes, sedengkeun Bapa Sobarna mah ngagunakeun basa loma.

Ieu di handap aya paguneman anu ngagunakeun basa lemes pikeun sorangan jeung basa lemes pikeun k batur. Mangga titenan kalawan gemet!

Bu Sumiati
:
Assalamu’alaikum, Bu Endah!
Bu Endah
:
Wa’alaikumsalam warohmatullohi wabarokatuh, Bu Sumiati!
Bu Sumiati
:
Bade angkat ka mana Ibu teh, katawis rurusuhan kitu?
Bu Endah
:
Nu mawi bade ka bumi pun aki.
Bu Sumiati
:
Ku naon kitu tuang eyang teh?
Bu Endah
:
Ah teu ku nanaon. Eta saurna aya pun paman ti Bandung silaturhmi.
Bu Sumiati
:
Oh, tuang rama dosen UPI tea?
Bu Endah
:
Sumuhun. Saurna bade nyakolakeun putrana di dieu, supados kaaping ku pun aki dina widang agamana. Aeh dupi Bu Sumiati bade ngersakeun ka mana?
Bu Sumiati
:

Bu Endah
:



NGARUMAT BASA SUNDA (TATAKRAMA BASA )

Tatakrama Basa Sunda (1)









URANG RUMAT BASA SUNDA











Tatakrama basa Sunda nyaéta ragam basa Sunda (diksi) anu dipaké atawa dipilihna dumasar kana kaayaan anu nyarita, anu diajak nyarita, jeung anu dicaritakeunana.
Istilah tatakrama basa Sunda numutkeun hasil Kongrés Basa Sunda taun 1988 di Cipayung, Bogor, dipaké pikeun ngagantikeun istilah undak-usuk basa Sunda. Alesanana nyaéta lantaran undak-usuk basa awalna dimaksudkeun salaku panta-panta basa pikeun ngabédakeun kaayaan sosial masarakatna. Sedengkeun tatakrama basa Sunda dimaksudkeun pikeun silihormat jeung silihajénan.
Sahanteuna aya dua ragam dina tatakrama basa Sunda, nya éta basa hormat jeung basa loma. Basa hormat umumna dipaké dina suasana resmi, nyarita jeung nu dipihormat, ogé nyarita jeung nu can wanoh. Sedengkeun basa loma umumna dipaké dina suasana loma atawa jeung batur nyarita nu geus loma.
Sabenerna aya hiji deui ragam basa Sunda, nyaéta basa kasar atawa garihal. Ragam basa ieu sok dipakéna sawaktu keur ngambék, nyarékan, paséa, ngécé, atawa ka sato. Tangtuna lantaran kasar, ragam basa ieu teu kaasup kana tatakrama.
Sangkan leuwih écés tur paham enggoning ngagunakeun tatakrama basa Sunda, ngawitan pedalan ayeuna urang pedar ngeunaan larapna basa Sunda dina kalimah.
1.       Gaganti ngaran
No.
Loma (a)
Hormat ka sorangan (b)
Hormat ka batur (c)
1.
2.
...
3.
...
4.
...
anjeun, salira
5.
...
6.

Conto larapna dina kalimah
1.       a.  Akang mah rék indit poé isuk ka Palasah téh, da ayeuna mah geus burit!
b.  Akang mah badé mios dinten énjing ka Palasah téh, da ayeuna mah tos burit!
c.  Dupi Engkang badé iraha angkat ka Palasah téh?
2.       a. Kuring mah rék maksakeun milu kémping da hayang meunang pangalaman!
b. Abdi mah badé maksakeun ngiring kémping da palay kénging pangalaman!
3.       a. Kuring saréréa milu icikibung mantuan masangkeun ténda.
b. Abdi sadayana ngiring ngabantos masangkeun ténda.
4.       a.  Maneh rék  milu menjelajah moal, Man?
c.  Anjeun badé ngiring menjelajah moal, Man?
5.       a.  Tong milu ka manéhna atuh ari sok diheureuyan mah!
c.  Saur saha anjeunna sok ngalatih PBB?
6.       a.  Ku sorangan ogé teu nanaon nyieun tihang bandéra mah.
b. Ku sorangan ogé teu sawios-wios ngadamel tihang bandéra mah.
c. Nyalira waé angkat ka Bumi Perkémahan Cibodas téh Kang?
2.   Pancakaki
loma
Hormat keur sorangan
Hormat keur batur
                                                                                                                        (hanca)